دولت ایده‌های ما درباره ارز و بورس را اجرا نکرد/ پیگیر ماجرای دناپلاس هستیم/ دلیل عدم استیضاح وزیر اقتصاد
محسن زنگنه، نماینده مردم تربت‌حیدریه و عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در گفت‌وگو با فرهیختگان به بررسی حواشی اقتصادی، کم‌تحرکی، عدم اثرگذاری کافی و بی‌عدالتی‌ها در ارتباط با وکلای ملت از جمله دریافت دناپلاس و ودیعه مسکن که با انتقادات بسیاری در سطح جامعه مواجه شده، پرداخت که مشروح این مصاحبه در ادامه آمده است.
سوال: این روزها یک چالش مهم درباره مجلس وجود دارد، صرف‌نظر از حواشی خودروی دناپلاس، برخی معتقدند مجلس نتوانست در این مدت به آن میزانی که باید در فضای کشور موثر باشد و خروجی قابل‌توجهی نیز نداشته است؛ آیا قبول دارید مجلس نتوانسته آن‌طور که باید در این زمینه موفق عمل کند؟
درمورد مجلس یازدهم چند نکته وجود دارد؛ نکته اول این است که میزان انتظارات از این مجلس بنا به دلایلی که نمی‌خواهیم در اینجا بازگو کنیم، بسیار بالا رفته است. به‌عبارت دیگر، بخشی از این انتظارات به‌دلیل شرایط بد اقتصادی است.
مجلس یازدهم درحالی کار خود را آغاز کرده است که کشور در شرایط نابسامان اقتصادی به‌سر می‌برد و تورم بالای 40-30 درصد را تجربه می‌کرد و ما افزایش روزانه قیمت ارز، دلار و سکه را داشتیم.
نکته دیگر، در اینکه احساس می‌کنیم مجلس ناکارآمد است، به‌جهت اختلاف بین سطح انتظار از مجلس و واقعیت مجلس در جمهوری اسلامی است؛ جامعه مجلس یازدهم را با مجلسی که انتظارات از آن به‌شدت بالا رفته، مقایسه می‌کند نه با مجالس گذشته و این امر اثرگذار بوده است. علت دیگر به‌دلیل فشار اقتصادی است که روی مردم وجود دارد. مردم در زمان انتخابات به‌عنوان آخرین امید به این مجلس رای دادند و از این‌رو رهبری فرمودند مجلس یازدهم، مجلس امید و انتظار است، چراکه مردم امید زیادی به آن دارند و عملکرد فعلی خانه ملت با میزان امید و انتظار مردم سنجیده می‌شود.
اینکه آیا مجلس در مدت سه‌چهار ماه گذشته کاری کرده یا خیر، اگر بخواهیم نسبت‌به مجالس قبل مقایسه انجام دهیم، به‌نظر من بسیار موفق بوده است.
بر چه مبنایی چنین ادله‌ای را مطرح می‌کنید؟
دلیل اول این است که زمانی که ما مجلس را تحویل گرفتیم، اصولا ریل‌گذاری، تصمیم‌گیری و قانون‌گذاری در کشور از مجلس خارج شده بود؛ به‌عبارت دیگر مجلس هیچ جایگاهی در حوزه مداخله در مدیریت کشور نداشت.
بخشی از تصمیمات در شورای هماهنگی اقتصادی سران سه‌قوه اتخاذ می‌شد که به‌عنوان مثال مهم‌ترین امر بحث بودجه است؛ یعنی بودجه که مهم‌ترین سندی است که مجلس در طول یک سال بدان رسیدگی می‌کند، عملا در خارج از مجلس و با یک واگذاری مسئولیت انجام می‌شد. بسیاری از تصمیمات دولت که نیاز به مصوبه مجلس داشت، در شورای سران و بخشی از آن در ستاد کرونا و بخشی دیگر در شورای امنیت تصویب می‌شد و عملا مجلس هیچ اثرگذاری در نظام قانون‌گذاری کشور نداشت و به یک موجود خنثی تبدیل شده بود. حتی قوانینی که مجلس قبلی مصوب کرد، نظارت و ضمانت لازم را برای صیانت قانونی که خود گذاشته، عملا در اختیار نداشت.
اولین کاری که مجلس یازدهم انجام داد این بود که جایگاه مجلس را در عرصه قانون‌گذاری مجدد احیا کردیم. مثلا دولت اصرار داشت طرح افزایش سرمایه شرکت‌های دولتی در بورس را در خارج از مجلس مصوب کند و ما مقاومت کردیم و به داخل مجلس آمد. از سوی دیگر دولت اصرار داشت طرح فروش اوراق سلف نفتی را در خارج از مجلس پیگیری کند، ولی ما این طرح را به داخل مجلس آوردیم. دولت به‌راحتی قبل از شروع مجلس بیش از میزان مصوب در بودجه نسبت‌به فروش دارایی‌های خود در بازار سهام، فروش اوراق مشارکت و افزایش پایه پولی اقدام کرده بود.
اما با شروع به‌کار مجلس عملا تمام این امور سلب شد، یعنی مجلس محکم ایستاد و گفت هرگونه افزایشی در فروش دارایی‌های مجلس، فروش اوراق مشارکت، در افزایش پایه پولی باید کاملا ذیل برنامه بودجه سالیانه، قانون بودجه و برنامه قرار گیرد و در مجلس انجام شود، لذا در دو ماه گذشته حداقل تخطئی از این مساله را شاهد نبوده‌ایم.
در زمینه بودجه چه اصلاحاتی در ساختار ایجاد کردید؟
یک نمونه دیگر اصلاح ساختار بودجه بود. عملا دولت به‌دنبال این بود که اصلاح ساختار را با تفسیری که خود از اصلاح دارد، برای بودجه سال 1400 اعمال کند، اما مجلس ایستادگی کرد و درنهایت طرح اصلاح موادی از احکام بودجه سال 1400 را اعلام وصول کرد که این هفته به صحن علنی خواهد آمد و مطرح می‌شود.
نکته دیگر این است که این مجلس چند کار سلبی انجام داد که حقیقتا کمک بزرگی به کشور است. ما توانستیم جلوی چند فاجعه اقتصادی را بگیریم؛ یکی از اینها فروش 220 میلیون بشکه نفت به مردم بود که اگر این طرح اتفاق می‌افتاد که بالغ بر 170-160 هزار میلیارد به بودجه دولت افزوده می‌شد، اما عملا به‌شدت در حوزه اقتصادی برای کشور تبعات سنگین به‌همراه داشت. مجلس در این زمینه محکم ایستاد و اجازه نداد این کار به سرانجام برسد؛ درواقع این از اقداماتی بود که اگر مجلس یازدهم به تکلیف خود عمل نمی‌کرد، تبعات بسیار سنگینی داشت.
اقدام دیگر پیشگیری از اختصاص منابع صندوق توسعه ذخیره ارزی برای حمایت از سهامداران خرد در بورس بود؛ این هم کار اشتباهی بود که دولت قصد داشت به اسم حمایت از بازار سرمایه اقدام به برداشت از صندوق توسعه کند که در هیچ جای دنیا این امر وجود ندارد. البته شاید یک تاثیر کوتاه‌مدت هم در بازار سرمایه می‌گذاشت، اما عملا پایه پولی ما را به‌شدت افزایش می‌داد. اینها اقداماتی است که مجلس انجام داده و یکی از کارهای اصلی مجلس نظارت و پیشگیری از اتفاقات خلاف قانون است.
اینها نکاتی است که شبیه آن می‌توان مثال‌های فراوانی را بیان کرد. مثلا در عرصه بالارفتن قیمت میلگرد، فولاد و سیمان، مجلس با جلسات متعدد و نظارت‌های میدانی توانست قیمت خیلی از کالاهای اساسی در حوزه ساختمان را مهار کند و آنها را مجدد برگرداند.
اثرگذاری نظارت‌های میدانی به کجا رسید؟
این مجلس اولین مجلسی است که نظارت را به نظارت میدانی تبدیل کرده است. به‌عبارت دیگر مجلس هم در ریاست مجلس و هم در سطح نمایندگان در حوزه‌های انتخابیه با استفاده از ظرفیت‌های دیوان محاسبات و احیای اختیارات نمایندگان در حوزه نظارت عملا نظارت را از یک نظارت تفهیمی، ناکارآمد و بی‌اثر به یک نظارت بهنگام و برخط در عرصه پیش‌بینی تبدیل کرده است. نمونه آخر اینکه اخیرا دولت سه‌هزار میلیارد تومان در بحث وام تبصره دو بودجه سال 99 به بازنشستگان کشوری و لشکری اختصاص داده است، ضمن اینکه ما از این امر حمایت می‌کنیم که حقوق بازنشستگان را ارتقا دهیم، ولی این خلاف قانون است. از این‌رو هفته گذشته به دولت تذکر داده شد که دولت باید روال قانونی این امر را رعایت کند.
به این اقدامات نظارت برخط و بهنگام گفته می‌شود؛ یعنی مجلس به انتظار نمی‌نشیند که دیوان محاسبات بعد از یک سال‌ونیم گزارش تفریغ بودجه را ارائه کند و بعد مجلس ورود کند. در حوزه تقنینی نیز اگر بخواهیم مجلس یازدهم را با مجالس قبلی مقایسه کنیم، تقریبا می‌توان گفت مجلس کارنامه خوبی دارد.
در همین مدت در حوزه اصلاح ساختار بودجه به یک طرح 12 ماده‌ای رسیدیم که این در طول 40 سال گذشته بی‌نظیر است که یک مجلس قبل از ارائه لایحه بودجه دولت احکامی را برای آن مصوب کند و آن قانون را به دولت ابلاغ کند. در حوزه مالیات‌ها اعم‌از مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر درآمد، مالیات بر خانه‌های خالی که حتی قانون آن مصوب شد و اکنون در شورای نگهبان است، اقدامات بسیار خوبی انجام شده است؛ در حوزه بانکداری اسلامی نیز کلیات قانون بانکداری در کمیسیون اقتصادی مصوب شد.
مجلس در زمینه معیشت مردم چه اقدام موثری انجام داده است؟
مجلس برای حوزه معیشت مردم بلافاصله بحث حمایت از دهک‌های پایین جامعه را به اجرا گذاشت و امروز با 200 رای که تقریبا تاکنون بی‌نظیر بوده، طرح تامین کالاهای اساسی برای 60 میلیون نفر از هموطنان را به تصویب رساند و تلاش می‌شود منابع این را تامین کند.
در حوزه خودرو طرح بسیار خوبی را در کمیسیون صنایع داریم که می‌تواند بازار خودرو و واسطه‌ها در صنعت خودرو را شفاف کند. در حوزه خانواده طرح تعالی خانواده اکنون در کمیسیون‌های اصلی و فرعی بررسی می‌شود و طرح بسیار خوبی است که دوستان سه‌ماه روی این طرح کار کردند. در حوزه مسکن طرح جهش تولید مسکن را داریم که می‌تواند ساخت یک میلیون مسکن در سال را کاملا محقق کند و از سوی دیگر دوفوریت این طرح مصوب شد و اکنون به کمیسیون برگشته و هفته آینده به صحن می‌آید. در حوزه کشاورزی طرحی تحت‌عنوان تعیین قیمت تضمینی محصولات کشاورزی به مجلس آمد که در رونق کشاورزی بسیار موثر است و همین فشاری که مجلس آورد و این قانون را مصوب کرد، باعث شد دولت اعلام کند قیمت خرید گندم از دو هزار و 500 به چهار هزار تومان افزایش یابد.
در حوزه تقنینی هم حجم کارهایی که انجام می‌شود با مجالس قبل قابل‌مقایسه نیست. کمیسیون اصل 90 در خیلی از مجالس یک کمیسیون تشریفاتی بود، اما کمیسیون اصل 90 مجلس یازدهم از غیزانیه، تا هفت‌تپه و بازار سرمایه و بورس ورود جدی دارد و جلسات متعددی برگزار کرده است. بنابراین رسانه‌ها این مطالب را عنوان نمی‌کنند و مردم گمان می‌کنند ما 300-200 میلیون پول دریافت می‌کنیم و سوار دنا پلاس هم می‌شویم.
یک امر واضحی که از مجلس سوال می‌شود این است که اگر نمایندگان کار می‌کنند پس چرا قیمت ارز به 30 هزار تومان رسیده و چرا بورس نابود شده است؟
به‌صورت شفاف بیان کنم، نکته اول اینکه نگاه دولت به مجلس نگاه تعامل نیست. روز اولی که رهبر انقلاب در فضای مجازی صحبت کردند، فرمودند انتظار داریم هم دولت و هم مجلس با هم تعامل کنند. تعامل ما این‌گونه بود که هر مشکل و نیازی که دولت از نظر قانونی داشته را در اولویت حل کنیم و از ابزارهای خود که سوال از رئیس‌جمهور و استیضاح وزراست، استفاده نکردیم. از سوی دیگر با اینکه استیضاح 3-2 وزیر در حد امضای بالایی جمع شد اما برای اینکه مجلس می‌خواست اثبات کند با دولت تعامل دارد بالاخره از این حقوق خود استفاده نکرد. لذا نکته‌ای که وجود دارد، به سه دلیل است. دلیل اول اینکه دولت واقعا به نظرات مجلس به‌عنوان نظرات ارگانی که می‌خواهد کمک کند نگاه نمی‌کند و در خیلی از موارد برعکس این امر عمل می‌کند. مثلا در بحث یارانه و کارت‌های الکترونیکی ما از ابتدا به دولت گفتیم قبول دارید مردم در معیشت خود در سختی هستند؟ گفتند بله، قبول داریم. گفتیم چرا کاری نمی‌کنید؟ گفتند پول نداریم.
این درحالی است که اخیرا دولت اعلام کرد برای افزایش حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری 18 هزار میلیارد تومان تخصیص داده است، درحالی که برای کالاهای اساسی می‌گفت پول نداریم ولی یکباره این مبلغ را هزینه می‌کند. در حوزه بورس بارها آقای قالیباف ورود کردند و آنها نیز به ما قول دادند برخی از کارها را انجام دهند و برخی از قوانین را رعایت کنند اما متاسفانه انجام ندادند و کار به اینجا رسید. یک ایراد مهم وجود دارد و اینکه مردم باید بدانند قوه مجریه با قوه مقننه فرق دارد. در خیلی موارد نمایندگان عضو ناظر هستند و نمی‌توانند در اجرا دخالت کنند، وقتی یک مدیر تصمیمی را می‌گیرد مجلس نمی‌تواند کاری کند ولو بداند این تصمیم غلط است.
انتظاری که مردم از ما دارند این است که فرمان اجرایی دولت را در دست بگیریم و عملا کشور را مدیریت اجرایی کنیم، این امر با تفکیک قوا متفاوت است. وظیفه مجلس قانون‌گذاری است که من خیلی محکم بیان می‌کنم در حوزه بازار سرمایه ما اصلا نقص قانون نداریم، مجلس وظیفه نظارت دارد و این امر انجام می‌شود و تذکرات را بیان کرده و از حقوق قانونی خود استفاده می‌کنیم، اما اجرا دست مجلس نیست.
در حوزه بازار بورس یا ارز توصیه، تاکید و پیشنهادی ارائه داده‌اید که موثر واقع نشده باشد؟
ما یک‌سری پیشنهادها را سه ماه پیش به آقای همتی ارائه دادیم و برخی از آنها را بعد از سه ماه انجام داده‌اند؛ مثلا ما گفتیم ارز 4200 باعث رانت می‌شود و کلا این ارز را حذف کنید؛ ممکن است بگویید این حذف شود قیمت خوراک مرغ بالا می‌رود.
سه ماه پیش من در کمیسیون بودجه به ایشان عنوان کردم که شما اگر ارز 4200 را حذف کنید و اختلاف بین 4200 و قیمت ارز آن زمان را به ازای هر کیلو مرغ به خود مرغدار بدهید، قیمت مرغ دست مصرف‌کننده کمتر از چیزی می‌شود که اکنون وجود دارد.
اخیرا دولت به این نتیجه رسیده است که جلوی ارز 4200 برخی از این اقلام را بگیرد ولی متاسفانه تاخیر در تصمیم‌گیری کار را دچار مشکل می‌کند. نکته دیگر در باب ارز این است که به دولت عنوان کردیم ارز نیمایی و ساختاری که صادرکننده باید ارز خود را در سامانه نیما ارائه دهد، با قیمت 3، 4 هزار تومان پایین‌تر از قیمت بازار، مشکلاتی را برای صادرکننده ایجاد کرده است.
اخیرا دولت قیمت ارز نیمایی را آزاد اعلام کرد، در زمینه بازار سرمایه مکرر به دولت تذکر دادیم و گفتیم سبدگردانان حرفه‌ای هستند که نوسان‌گیری می‌کنند و قیمت‌ها را به‌شدت افزایش می‌دهند و می‌توانید از ابزارهای متعدد استفاده کنید ولی دولت توجه نمی‌کرد.
معاون یکی از وزرا در کمیسیون بودجه به ما گفت اینکه مردم به بورس اقبال آوردند معجزه است که من ایراد گرفتم و گفتم مسائل کشور را نمی‌توان با معجزه پیش برد. باید جواب منطقی داشته باشیم. این کار را انجام ندادیم و بعد از سه ماه امروز جلوی نوسان‌گیر را می‌گیریم و می‌گوییم فرد امروز که سهام را می‌خرد نمی‌تواند بفروشد.
تمام این موارد در قالب تذکر، سوال، جلسات کمیسیون‌ها و... به دولت و سازمان بورس اعلام شده است. تا یکی از نمایندگان در نطق خود درباره بورس جمله‌ای بیان می‌کرد بلافاصله هجمه‌ای در فضای مجازی می‌شد که بازار بورس را خراب می‌کنید و سهام را کاهش می‌دهید لذا این هجمه رسانه‌ای اجازه نمی‌داد در فضای منطقی با مردم صحبت کنیم.
درحال حاضر مهم‌ترین ضعف امروز بازار سرمایه و بازار پولی و مالی را وزیر اقتصاد می‌دانیم. آقای دژپسند نشان داد که وزیر توانمندی در مدیریت پولی و مالی کشور نیست ولی این را باید به مردم بگوییم که دست ما بسته است. قطعا این وزیر باید استیضاح شود، قطعا باید یک وزیر کارآمد بیاید، اما با دولت و رئیس‌جمهوری که وزیر صمت خود را بعد از 4 ماه معرفی می‌کند و مهم‌ترین و بزرگ‌ترین وزارتخانه اقتصادی کشور را بدون وزیر 4 ماه گذاشته است، هیچ بعید نیست وزیر اقتصاد را استیضاح کنیم و 5، 6ماه این وزارتخانه بدون وزیر باشد.
البته اگر یکی دو وزیر را استیضاح کنید دولت از رسمیت می‌افتد.
این محدودیت وجود دارد از این رو دست این دوره از مجلس واقعا بسته است؛ به عبارت دیگر اینها منتظر هستند ما اقدامی کنیم تا بلافاصله بیان کنند دلیل این نوسانات مجلس است.
بخشی از این نمونه‌ها مربوط به کارهای شما در مجلس است، یعنی بیان می‌کنید نمی‌توان دولت را مدیریت کرد یا مجبور به کاری کنیم. اما طرح شفافیت که دست مجلس است چرا به نتیجه نمی‌رسد؟
درخصوص مباحث داخلی مجلس می‌توان گفت مجلس حدود یک ماه‌ونیم است که قوام گرفته است. یعنی تا کمیسیون‌ها تشکیل شدند و شکل گرفتند نمی‌توان گفت 4 ماه است که مجلس دایر شده است و از این رو حداکثر باید گفت دو ماه است که مجلس قوام گرفته است و اتفاقا یکی از کمیسیون‌هایی که بسیار فعال عمل می‌کند کمیسیون آیین‌نامه است.
کمیسیون آیین‌نامه همان کمیسیونی است که باید ساختار مجلس را اصلاح کند و تصمیمات آن به دوسوم آرای نمایندگان نیاز دارد، لذا اولین طرحی که کمیسیون آیین‌نامه در دستور کار خود قرار داد طرح شفافیت آراست ولی نکات جزئی بسیاری وجود دارد. یکی از سوالات این است که آیا اگر مباحث صحن و کمیسیون‌ها را به صورت شفاف از صداوسیما و رسانه‌ها منتشر کنیم، درگیر نوعی پوپولیسم نمی‌شویم؟ به این معنا که من به‌عنوان نماینده می‌خواهم دیده شوم و لذا بحث کمیسیون‌ها بسیار تخصصی است و افرادی که دست آنها از لحاظ محتوا خالی است در کمیسیون‌ها نقش کمتری دارند ولیکن در صحن افراد مایل هستند صحبت کنند و نظر بدهند و حتی برخی از دوستان در موضوعی که اصلا تخصصی ندارند اظهارنظر می‌کنند؛ چراکه بخشی به دلیل فشاری است که در حوزه انتخابیه وجود دارد که چرا دیده نمی‌شوید و حرف نمی‌زنید. در برخی از حوزه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها شما می‌خواهید درمورد بازنشستگان تصمیمی بگیرید، وقتی به افزایش حقوق بازنشستگان رای نمی‌دهید، آیا قانون به‌گونه‌ای است که این فرد امنیت جانی، حقوقی و روانی داشته باشد؟
یا در مساله کنکور بسیار اذیت شدیم، ما تا ساعت 3 نیمه شب جواب تلفن می‌دادیم درحالی که من در کمیسیون آموزش نبودم و اظهارنظری در این خصوص نکرده بودم اما هجمه بسیار سنگینی وارد می‌شد. حال تصور کنید من رای بدهم که کنکور باید برگزار شود، با این فضای رسانه‌ای آیا آن نماینده حتی امنیت جانی دارد که در اینجا رای منفی بدهد؟ اینها نکات ریزی است که در 2، 3 ماه اخیر دوستان روی آن کار می‌کنند. به عبارت دیگر در فضای رسانه جوزده ما شفافیت را تایید کنیم و طرحی به مجلس بیاوریم و بگوییم به هر خانواده ایرانی ماهانه 5 میلیون پرداخت و مسکن و خودروی رایگان بدهیم، بعد مخالفان را شناسایی کنید. کسی جرات می‌کند مخالفت کند؟
هر کسی با چنین طرحی مخالفت کند در حوزه انتخابیه خود و رسانه‌ها با چه برخوردی مواجه می‌شود؟ در حوزه شفافیت باید طوری عمل کنیم که از چاله به چاه نیفتیم.
من شاهد بوده‌ام که دوستان در کمیسیون آیین‌نامه در 2، 3 ماه گذشته به صورت دقیق این موارد را بررسی می‌کنند و از این رو خواهش ما از رسانه‌های انقلابی و جبهه انقلاب این است که در حوزه رسانه‌ای به نماینده‌ها کمک کنند تا مجلس در ریل معقول و منطقی و البته انقلابی پیش برود.
ماجرای دناپلاس چه بود، آیا قبول دارید اشتباه مجلس بود؟
ما این مساله را پیگیری می‌کنیم، گاهی مواقع برخی تصمیمات دامن یک مجموعه و دستگاهی همچون مجلس را می‌گیرد و باید بیشتر روی این مساله دقت شود./خبرگزاری جامعه تحلیلی الف
نظرات