به سمت نظارت آنلاین بر بودجه پیش می‌رویم

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی، ارسال زودهنگام گزارش تفریغ بودجه سال 1399 از سوی دیوان محاسبات به مجلس را اقدامی مثبت در راستای شفافیت بودجه و تدوین و تصویب واقع‌گرایانه بودجه 1401 ارزیابی کرد.

گروه پارلمانی خبرگزاری فارس:  گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ صبح امروز  ۳۱ شهریور یعنی ۴ ماه زودتر از موعد مقرر قانونی از سوی دیوان محاسبات طی نامه‌ای به مجلس شورای اسلامی ارسال شد.

ارائه گزارش تفریغ بودجه در پایان شهریورماه و پیش از تدوین لایحه بودجه سال مالی آینده در دولت، رکوردی است که در راستای اقدامات تحولی دیوان محاسبات در دوره مدیریت فعلی انجام شده و این امکان را می‌دهد تا ضمن اطلاع بیشتر از نقاط قوت و ضعف بودجه‌ سال گذشته و انحرافات در اجرا، بودجه‌ی مالی سال آینده را منضبط‌تر و کارآمدتر تهیه و تصویب کنند که گامی جدی در اصلاح ساختار بودجه محسوب می‌شود.

طبق گزارش ارائه شده از تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹، بیش از ۴۹ درصد دچار عدم رعایت تمام یا بخشی از احکام قانون بودجه شده‌اند و حدود ۱۷.۶ درصد فاقد عملکرد بوده‌اند و نهایتا حدود ۳۲.۷ درصد به صورت کامل اجرایی شده‌اند.

مهردادبذرپاش این ارائه گزارش زودهنگام از تفریغ بودجه سال گذشته را رکوردشکنی بی‌سابقه در تفریغ بودجه دانسته و اعلام کرده است: برای نخستین بار نظارت مستمر بر اجرای بودجه سالانه در مقاطع ۲ ماهه نیز در حال اجراست که یکی از فواید آن، ارائه گزارش تفریغ سال‌های آتی در زمانی به مراتب زودتر از شهریورماه خواهد بود و به نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی نیز این امکان را می‌دهد که بیش از ۳ ماه بر عملکرد مالی دولت مطالعه داشته و با اشراف بیشتر، بودجه‌ای موثر و مردم‌پایه را به تصویب برسانند.

بر اساس اصل ۵۵ قانون اساسی دیوان محاسبات به کلیه حسابهای وزارتخانه ها ، موسسات ، شرکتهای دولتی و سایر دستگاههایی که به نحوی از انحا از بودجه کل کشور استفاده می کنند به ترتیبی که قانون مقرر می دارد رسیدگی یا حسابرسی می نماید که هیچ هزینه ای از اعتبارات مصوب تجاوز نکرده و هر وجهی در محل خود به مصرف رسیده باشد. دیوان محاسبات ، حسابها و اسناد و مدارک مربوطه را برابر قانون جمع آوری و گزارش تفریغ بودجه هر سال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تسلیم می نماید. 

قانونگذار پیش بینی کرده که این گزارش حداکثر تا پایان دی ماه سال بعد به مجلس برسد اما رویه ای که در سال‌های اخیر وجود داشته حتی حکایت از ارائه گزارش تفریغ بودجه تا چند ماه پس از این موعد بوده است.

درباره ارائه زودهنگام گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ به مجلس با محسن زنگنه، نماینده تربت حیدریه و عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی گفت‌و گویی داشته‌ایم که در ادامه میخوانید: 

فارس: ارائه زودهنگام گزارش تفریغ بودجه 99، چه تاثیری در عملکرد مجلس در تصویب بودجه سال بعد و نظارت بر عملکرد بودجه ای دولت دارد؟

زنگنه: از وظایف مهم مجلس شورای اسلامی بررسی و تصویب لایحه بودجه سالانه کل کشور است که از طرف دولت ارائه می شود و برای اینکه مجلس بتواند برداشت صحیحی از منابع و تحقق تبصره ها داشته باشد باید این موارد در بودجه سال قبل هویدا باشد و نمایندگان نسبت به عملکرد سال قبل بودجه، جداول، مصارف و منابع اشراف داشته باشند. قانونگذار این وظیفه را بر عهده دیوان محاسبات گذاشته و این دیوان باید حداقل تا دی ماه سال بعد گزارش تفریغ بودجه سال قبل را تقدیم مجلس کند تا نمایندگان بتوانند از داده‌های آن درباره میزان تحقق و اجرای بودجه سال قبل برداشت دقیقی داشته و بودجه واقع‌بینانه‌ای برای سال آینده تدوین کند.

آنچه اتفاق افتاد، در دوره‌های قبل نه‌ تنها در تا دی ماه گزارش تفریغ بودجه به مجلس نمی‌رسید و گاه تا اسفندماه و یا حتی تا فروردین سال بعد یعنی با اختلاف ۱۴ - ۱۵ ماه بعد از اتمام سال مالی گزارش به مجلس می رسید.

آقای بذرپاش در دوره مدیریت جدید دیوان محاسبات وعده داده بود که گزارش تفریغ بودجه را نه تنها در زمان خود که حتی پیش از موعد مقرر به نمایندگان مجلس ارائه دهد و  امروز یعنی ۳۱ شهریور ماه گزارش تفریغ بودجه ۹۹ در کارتابل نمایندگان قرار گرفته تا بتوانند برای تصمیم گیری درست و واقع بینانه درباره بودجه ریزی ۱۴۰۱ از آن بهره ببرند.

علاوه بر این دیوان محاسبات گزارش عملکرد دو ماهه بودجه را نیز به صورت دوره ای به نمایندگان می‌دهد تا هم در شفافیت عملکرد بودجه موثر واقع شود و هم نمایندگان بتوانند تکالیف نظارتی خود را به نحو موثر و مثبتی انجام دهند و به این ترتیب شاهدیم که دیوان محاسبات در در دوره مدیریتی جدید  نقش فعال و موثری در تصمیمات بودجه‌ای و نظارت بر آن ایفا می‌کند.

فارس: در سال‌های قبل بارها شاهد بودیم که در گزارش‌های تفریغ بودجه صحبت از انحراف بودجه‌ای و عدم اجرای احکام و یا اجرای ناقص آنها وجود داشته؛ آیا رسیدگی به این تخلفات، انحراف‌ها و بر زمین ماندن احکام هم بعد از این گزارش ها انجام می‌شود؟

زنگنه: نظارت بر عملکرد بودجه معمولاً دو وجه دارد؛ یک وجه تخلفاتی است که در جابجایی ردیف‌ها، منابع و مصارف و هزینه ها رخ می‌دهد که در این زمینه دیوان ورود کرده و پرونده تخلفات اداری تشکیل می دهد و به این تخلفات رسیدگی می‌شود اما در این مورد هم مثلاً  ۱۰ سال قبل تخلفی رخ داده اما هنوز پرونده آنها بعضاً بررسی نشده است که این موضوع باید به روز رسانی شود. وجه دوم در بحث نظارت بر بودجه، عدم اجرای برخی تبصره ها است که در تفریغ بودجه ۹۹ نیز موارد زیادی را شاهد هستیم و یا اینکه اجرای احکام به صورت کامل نبوده و تحقق عملکرد ۱۰ تا ۲۰ درصدی داشتند و این به آن معناست که بودجه تخصیص یافته اما دستگاه اجرایی عملکرد نداشته است.

فارس:  برای رسیدگی به تخلفاتی از این دست آیا قانونی وجود دارد و یا جرم انگاری صورت گرفته و متخلف مجازات می‌شود؟

زنگنه: خیر! در این مورد ضعف قانون داریم و برای جبران همین نقیصه، اخیرا نمایندگان به عنوان برخورد با ترک فعل مدیران طرحی را دنبال می‌کنند؛ در چنین مواردی حتی ممکن است مدیر یا رئیس سازمان به صورت سالم کار کرده و یا انحراف و فسادی در مجموعه زیر نظرش وجود نداشته باشد اما دچار ترک فعل شده است که در برخورد با این موارد یک مشکل قانونی داریم و دیوان نمی تواند به موضوع ترک فعل ورود کند و مانند تخلفاتی که پیشتر گفته شد پرونده تشکیل دهند. به همین دلیل همچنان که اشاره شد طرحی در مجلس از سوی نمایندگان دنبال می‌شود که این اختیار را برای برخورد و پیگیری ترک فعل و عدم انجام وظایف بر عهده دیوان قرار دهد.

فارس: در مورد انحرافات و تخلفات بودجه ای سال‌های قبل، وضعیت برخورد دیوان به چه صورت بوده است؟

درباره سال های قبل هم فقط بخش های انحراف از جداول قابل پیگیری است و بعضا پرونده هایی هم تشکیل شده اما غیر از آن موارد ترک فعل قابل پیگیری نیست و در ۴۰ سال گذشته این رویه را شاهد بوده‌ایم.

فارس: در گزارش تفریغ بودجه ۹۹ بیشتر چه مواردی درباره عملکرد بودجه ای دولت قابل توجه است؟

زنگنه: این گزارش امروز در کارتابل نمایندگان قرار گرفته و رونمایی شده است و با نگاهی که به کلیات و سرفصل های آن داشته‌ایم، موارد متعددی از تکالیفی که در قانون بودجه بوده اما به آنها عمل نشده و تبصره‌هایی که تحقق اجرایی آنها صفر است دیده می‌شود.

قطعاً گزارش تفریغ بودجه ۹۹ از گزارش هایی است که ابعاد مختلف خواهد داشت؛ افزایش هزینه‌ها و دستمزدها، انتشار اوراق، منابع نفتی و ارز ۴۲۰۰ تومانی موارد متعددی است که در این گزارش به چشم می‌خورد و چون سال آخر دولت بوده و در حین سال هم بارها نمایندگان مجلس بحث عدم تحقق و انحرافات بودجه ای را به دولت تذکر داده اند، از آن دست گزارش‌هایی است که ابعاد مهم و قابل توجهی دارد. 

فارس: آیا زمینه و رویکرد به روز و حتی آنلاین شدن این گزارش ها و چیزی شبیه آنچه دیوان به صورت 2 ماه یک بار به مجلس و به روز از عملکرد بودجه ارائه می دهد هم وجود دارد؟

زنگنه: آنطور که من مطلع هستم زیرساخت های فناوری در دیوان موجود است و به لحاظ نرم افزاری و سخت افزاری این امکان وجود دارد که به سمت آنلاین شدن و گزارش‌های هفتگی بودجه حرکت کنیم. یکی از شعارهای مدیریت جدید دیوان همین بحث هوشمند شدن و بر خط شدن گزارش های نظارتی است که البته با ارائه گزارش های دو ماهه به مجلس از عملکرد بودجه سالانه تا حد زیادی این موضوع محقق شده است و در ۴ ماهه اول سال هم گزارش تبصره ها و جداول را دیوان در اختیار نماینده‌ها گذاشته است.

فارس: خوب با همین سیستم امکان ارائه گزارش تفریغ وجود ندارد؟

زنگنه: برای برخط شدن گزارش‌های تفریغ بودجه باید زیرساخت‌ها و خلا‌های قانونی در سایر سازمان‌ و دستگاه‌ها نیز حل شود و جدا از دیوان محاسبات باید تک تک سازمان‌ها، به خصوص سازمان برنامه و بودجه و سایر دستگاه هایی که از بودجه عمومی استفاده می کنند به صورت به روز گزارش خود را ارائه دهند.

البته الان نمایندگان مجلس به صورت به روز وضعیت منابع، مصارف و میزان دارایی خزانه و  حساب دستگاه ها را به فاصله یک هفته تا ۱۰ روز دارند اما نکته مهم در تفریغ بودجه، میزان تحقق احکام و الزامات اجرایی تبصره هاست و مشکلی که مانع تحقق آن شده همان زیرساخت ها و خلاء های قانونی است که باید در سازمان برنامه و بودجه و سایر دستگاه‌هایی که از بودجه عمومی استفاده می کنند، فراهم شود البته با روندی که دیوان محاسبات با مدیریت فعلی در پیش گرفته و رویکرد دولت جدید که عزم شفاف سازی دارند، امیدواریم تا یکسال آینده دسترسی به عملکرد بودجه و میزان تحقق احکام و الزامات اجرایی تبصره ها به صورت برخط امکانپذیر باشد.